แม่หญิงต้องต่ำหูก

ในอดีตการทอผ้าหรือคนอีสาน-ลาว เรียกว่า “ต่ำหูก” ซึ่งในสังคมของคนในลุ่มน้ำโขงโดยเฉพาะในภาคอีสาน และในสปป.ลาว ได้มอบหมายหน้าที่อันสำคัญยิ่งนี้ให้เป็นหน้าที่ของลูกผู้หญิงทุกคน ถือว่าเป็นงานที่ลูกผู้หญิงทุกคนต้องเรียนรู้จากคนในครอบครัวซึ่งก็คือ แม่ โดยที่แม่ก็ได้รับการถ่ายทอด ฝึกฝนมาจากยาย จากย่าเป็นทอดๆ กันไปอย่างนี้มาหลายรุ่น เป็นการฝึกสอนโดยไม่มีการจดบันทึกหรือแบบแผนที่ชัดเจนแต่เป็นการฝึกจากการเรียนรู้ลองผิดลองถูกและลงมือปฏิบัติต่อเนื่องเป็นเวลานานจนเกิดความชำนาญ ส่วนผู้ชายได้รับมอบหน้าที่ในการหาอาหาร สร้างที่อยู่อาศัย ดังนั้นในสังคมของคนในยุคก่อนจึงได้ถูกแบ่งหน้าที่กันอย่างชัดเจน 

ดังมีคำกล่าวว่า “แม่หญิง ต้อง ต่ำหูก” หมายถึง ผู้หญิงในสังคมอีสาน-ลาว ต้องทอผ้าเป็นและเป็นการทอผ้าที่มีความสวยงาม วิจิตรบรรจง เพราะจะกลายเป็นเอกลักษณ์และเป็นสมบัติอันล้ำค่าของครอบครัววงศ์ตระกูลต่อไป

“สิบบ้านซ่า ห้าบ้านลือ ว่าลูกสาวเฮือนนี้ ต่ำผ้าฝ้ายได้มือสามวา

ต่ำผ้าไหมได้มื้อสามศอก ออกนอกบ้านบ่ย่างไปดาย

ไปหัวสวนเก็บดอกฝ้าย ไปหัวนาเก็บใบหม่อน”

จากบทกลอนข้างต้น ต้องการสื่อความหมายถึง การที่ผู้เฒ่าผู้แก่ฝ่ายผู้ชายจะยกยอฝ่ายหญิงสาวถึงคุณสมบัติที่เพียบพร้อมเหมาะสมสำหรับการออกเรือนหรือมาเป็นลูกสะใภ้ ว่าลูกสาวบ้านนี้ได้รับคำร่ำลือว่ามีความขยันขันแข็งในการเข็ญฝ่ายปั่นไหมและมีความสามารถในการทอผ้าเป็นอย่างดี